“LỊCH SỬ VÙNG ĐẤT CHIẾN KHU AN PHÚ ĐÔNG VÀ QUÁ TRÌNH THÀNH LẬP PHÁT TRIỂN CỦA QUẬN 12”
1. LỊCH SỬ VÙNG ĐẤT CHIẾN KHU AN PHÚ ĐÔNG:
Trong suốt 30 năm kháng chiến trường kì của dân tộc, địa bàn An Phú Đông - Thạnh Lộc - Thạnh Xuân (nay thuộc quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh) đã trở thành một căn cứ kháng chiến, hậu phương vững chắc, là bàn đạp để quân và dân ta khống chế địch ngay tại thủ phủ Sài Gòn.
Trong tình thế lúc bấy giờ, tỉnh Gia Định xác định căn cứ kháng chiến là một vấn đề cơ bản, phải có nơi tương đối an toàn, tương đối ổn định để lãnh đạo kháng chiến, tổ chức lực lượng, tiếp tế, huấn luyện, sản xuất vũ khí, đạn dược… Tỉnh ủy đề ra chủ trương “lập những khu căn cứ kháng chiến ngay ở ngoại ô, phụ cận Sài Gòn”, “không rút đi xa, cố bám đất, bám dân làm chiến tranh du kích, chiến tranh nhân dân”.
An Phú Đông một bán đảo nhỏ hẹp hình bầu dục, rộng khoảng 10 km2 với ba mặt Đông, Tây, Nam giáp sông Sài Gòn và sông Bến Cát, có địa hình đa dạng, sông rạch chằng chịt thuận lợi cho lối đánh du kích, lấy ít đánh nhiều. Vùng đất này chỉ cách thủ phủ Sài Gòn của chế độ Mỹ Ngụy 7 km đường bộ, nếu tính theo đường chim bay thì chỉ cách 4 km rất thuận tiện để chúng ta chọn nơi đây làm bàn đạp tấn công vào xào huyệt của địch. Đồng thời, nơi đây cũng là hậu phương vững chắc cung cấp lương thực thực phẩm để phục vụ cho kháng chiến. Ngày 25/12/1945, Hội nghị cán bộ tỉnh Gia Định họp tại Vườn Cau Đỏ đã nhất trí nhận định “Ta có thể bám trụ ở bán đảo này, vừa chiến đấu, vừa xây dựng lực lượng kháng chiến”. Tỉnh ủy và Ủy ban kháng chiến tỉnh Gia Định quyết định thành lập Chiến khu An Phú Đông - chiến khu đầu tiên của tỉnh Gia Định.
Ngay sau khi thành lập, các cơ quan đầu não của Đảng lần lượt rút về An Phú Đông. Để rồi từ đó, cùng với cả nước, quân dân An Phú Đông đã biến đau thương thành sức mạnh, không ngại hi sinh gian khổ, quyết tâm đánh Pháp, đuổi Mĩ, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp đấu tranh giành độc lập, tự do cho Tổ quốc. An Phú Đông từ một làng nhỏ bé vô danh đã trở thành một địa danh bất tử.
“ An Phú Đông đây An Phú Đông
Trả lời tiếng gọi của non sông
Trẻ già đã biết hi sinh hết
Biết trả thù chung đổ máu hồng”
Tổng kết chiến dịch, quân dân chiến khu An Phú Đông đã tiêu diệt khoảng 3.500 tên địch, bắn rơi 12 máy bay, đánh chìm 2 tàu chiến, thu hàng ngàn cây súng, lựu đạn các loại,… Qua hai cuộc kháng chiến, chiến khu An Phú Đông có 787 hộ gia đình có công với cách mạng, được tặng thưởng 680 huân huy chương các loại, có 17 Bà mẹ Việt Nam anh hùng. Ngày 29 tháng 01 năm 1996, Nhân dân An Phú Đông được Chủ tịch nước trao tặng danh hiệu “Anh hùng lực lượng vũ trang Nhân dân”.
Phát huy truyền thống vẻ vang của chiến khu xưa và nhằm đáp ứng nguyện vọng của của các tầng lớp nhân dân, cũng như tâm nguyện của các đồng chí lão thành cách mạng, Đảng bộ Quận 12 đã quyết định xây dựng Nhà truyền thống chiến khu An Phú Đông tọa lạc tại số 474, Quốc lộ 1A, khu phố 3, phường An Phú Đông, Quận 12. Công trình này vừa là nơi lưu giữ những ký ức hào hùng của các thế hệ đi trước, cũng vừa là nơi để giáo dục truyền thống yêu nước, chủ nghĩa anh hùng cách mạng của dân tộc Việt Nam cho các thế hệ hôm nay và mai sau.
Bên trong Nhà truyền thống Chiến khu An Phú Đông là phòng trưng bày được bố trí với bố cục gồm 3 phần chính: phần thứ nhất “Hào hùng truyền thống chiến khu An Phú Đông”, phần thứ hai “Nghĩa tình An Phú Đông”, phần thứ ba “An Phú Đông ngày nay” và một số hiện vật trưng bày được phục chế, đạn thần công,… giúp tái hiện lại quá trình sống và chiến đấu của bộ đội địa phương và dân quân du kích trong chiến trường xưa.
2. QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN QUẬN 12:
Quận 12 là quận nội thành của Thành phố Hồ Chí Minh, nằm ở phía Tây Bắc của Thành phố Hồ Chí Minh. Quận được thành lập ngày 1 tháng 4 năm 1997, với nhiều địa điểm tham quan như căn cứ Vườn Cau Đỏ ở Thạnh Lộc, chùa Thiên Vân, chùa Quảng Đức, làng cá sấu, các vườn mai, vườn kiểng... và cũng là địa điểm đặt trung tâm công nghệ thông tin lớn nhất cả nước là Công viên Phần Mềm Quang Trung.
Lịch sử hình thành và phát triển của quận gắn liền với lịch sử huyện Hóc Môn kể từ khi mới thành lập cho đến sau ngày giải phóng. Trước năm 1997, quận 12 thuộc địa phận huyện Hóc Môn.
Ngày 6 tháng 1 năm 1997, Chính phủ Việt Nam ban hành Nghị định 03/CP, thành lập quận 12 trên cơ sở tách toàn bộ diện tích và dân số 5 xã An Phú Đông, Đông Hưng Thuận, Tân Thới Hiệp, Tân Thới Nhất, Thạnh Lộc và một phần hai xã Tân Chánh Hiệp, Trung Mỹ Tây của huyện Hóc Môn. Ngày 23 tháng 11 năm 2006, Chính phủ Việt Nam ban hành Nghị định 143/2006/NĐ-CP về việc điều chỉnh địa giới hành chính phường, quận; thành lập các phường thuộc quận Gò Vấp, quận 12 và quận Tân Bình, thành phố Hồ Chí Minh. Theo đó, ở quận 12 thành lập phường Tân Hưng Thuận trên cơ sở điều chỉnh 181,08 ha diện tích tự nhiên và 24.829 nhân khẩu của phường Đông Hưng Thuận.
Quận 12 nằm về phía Tây Bắc Thành phố Hồ Chí Minh, được bao quanh một phần Quốc lộ 1A, quận là cửa ngõ giao thông khá quan trọng của thành phố nối liền với các tỉnh miền Đông Nam Bộ:
+ Phía Đông giáp thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương và Quận Thủ Đức thuộc Thành phố Hồ Chí Minh.
+ Phía Tây giáp Huyện Hóc Môn và Quận Bình Tân, thuộc Thành phố Hồ Chí Minh.
+ Phía Nam giáp Quận Bình Thạnh, Quận Gò Vấp, Quận Tân Bình, Quận Tân Phú và Quận Bình Tân, thuộc Thành phố Hồ Chí Minh.
+ Phía Bắc giáp Huyện Hóc Môn, thuộc Thành phố Hồ Chí Minh.
Quận 12 có 11 phường trực thuộc: An Phú Đông, Đông Hưng Thuận, Hiệp Thành, Tân Chánh Hiệp, Tân Hưng Thuận, Tân Thới Hiệp, Tân Thới Nhất, Thạnh Lộc, Thạnh Xuân, Thới An, Trung Mỹ Tây.
Quận 12 có hệ thống đường bộ với Quốc lộ 22 (nay là đường Trường Chinh), xa lộ vành đai ngoài (nay là Quốc lộ 1A), các Tỉnh lộ 9, 12, 14, 15, 16, hệ thống các hương lộ này khá dày, Quận 12 có cơ sở hạ tầng thuận lợi cho phát triển kinh tế – xã hội. Đường Trường Chinh, đại lộ nối từ quận Tân Bình, xuyên qua Quận 12 đến tận cửa ngõ Tây Bắc của Thành phố Hồ Chí Minh đã được mở rộng đến 10 làn xe. Rất nhiều trung tâm mua sắm sầm uất, các khu cao ốc, căn hộ cao cấp cũng nhanh chóng hình thành dọc theo đại lộ này làm cho các khu dân cư của Quận 12 nhanh chóng hình thành và rộng mở. Nhiều trường đại học mở thêm cơ sở đào tạo, nhiều công ty mở thêm chi nhánh, kho bãi, trạm trung chuyển,... tại khu vực này làm cho bộ mặt của Quận 12 nhanh chóng thay đổi.
Quận 12 còn có sông Sài Gòn bao bọc phía đông, là đường giao thông thủy quan trọng. Trong tương lai, nơi đây sẽ có đường sắt chạy qua. Với những thuận lợi đó, Quận 12 rất thuận lợi để bố trí các khu dân cư, khu công nghiệp, thương mại – dịch vụ – du lịch.